Het Kwaad

Zo noemt mijn vader phytophthora. “Zit Het Kwaad al in je aardappelen?”, vraagt hij dan. Het klinkt duidelijk onheilspellender dan het woord phytophthora met al die ph’s en th’s. En dat is het ook, phytophthora lijkt wel een beetje op een sluipmoordenaar die toeslaat wanneer je even niet oplet, en dat kan op verschillende plaatsen en manieren zijn.

Phytophthora in aardappelen en tomaten zijn berucht. Denk aan de Ierse aardappelhongersnood rond 1845-1850, waarbij direct en indirect meer dan 2 miljoen (arme en van aardappeloogst afhankelijke) mensen omkwamen door misoogsten, door phytophthora. Akelig verhaal waar ik verder ook niet het fijne van weet, google vooral op Ierse aardappelhongersnood als je er meer van wilt weten.

En dan is het nu meer dan anderhalve eeuw later, en nog steeds eten we aardappelen, en nog steeds is er phytophthora. Al is er nu wel een medicijn voor, voor zover ik weet moet daarvoor tijdens de gehele teelt elke 8 dagen het aardappelveld worden bespoten (maar corrigeer me vooral als ik het mis heb). Dat willen we niet en dus nemen we de gok, zoeken we resistente rassen, poten vooral vroege rassen. En we zuchten berustend als Het Kwaad ons weer eens voor was.

Gisteren gespot bij onze eerstejaars tuinbuurman (nee, vandaag geen vrolijke plaatjes):

 

En hij was zo trots op zijn rijpe buitentomaten. Ik heb nog wel voorzichtig geprobeerd te vertellen dat de kans heel erg groot was dat de tomaten niet eetbaar zouden zijn, en iets uitgelegd over phytophthora (vooral dat het ruimen van de planten en een goede vruchtwisseling nu heel belangrijk zijn). Maar hij zag niet zo veel kwaad in deze plekjes. Mijn vader zou zeggen; “Maar dit is Het Kwaad!” 🙂 . Voor alle duidelijkheid, zijn aardappelen zien er zo mogelijk nog erger uit, ik heb er geen foto van gemaakt maar denk een beetje aan dit:

 

En zo zien de aardappelen zelf er dan uit, net als bij de tomaten zijn het beurse en zachte plekken, rot en de geur is zo ongeveer onvergetelijk (en dat bedoel ik niet positief).

 

Voor alle duidelijkheid nog heel even kort wat phytophthora is en wat het doet (voor zover ik dat dan weet, ik weet het ook alleen maar van mijn vader, tuincollega’s en uit een boek, ik ben geen bioloog hè):

  • Phytophthora is een pseudoschimmel (kan je nagaan, niet eens een echte).
  • Ze kan optreden bij vochtig en warm weer (en dat was het in de afgelopen 6 weken ook wel).
  • Ze verspreidt zich razendsnel en over vele kilometers door de wind (dus als je buurman phytophthora in zijn aardappelen heeft is de kans zeer groot dat je eigen planten ook getroffen zijn of worden).
  • Ze kan funest zijn voor tomaten en aardappelen (en nog wel meer planten maar dit zijn de 2 meest belangrijke en eetbare planten in de moestuin)
  • Ze kan enige jaren in de grond overleven, zonder enige hinder van vorst of andere weersomstandigheden, en dus volgend jaar, of het jaar erop, of het jaar daarop weer toeslaan wanneer er in die grond weer aardappelen of tomaten worden geplant/gepoot en er weer vochtige en warme omstandigheden komen.
  • er bestaan wel resistente rassen maar dat is altijd in cijfers of percentages uitgedrukt, voor zover ik weet bestaan er geen rassen die volledig resistent zijn.

Zo, en dan over onze aardappelen en tomaten. Onze vroege aardappelen (Tiamo) hebben we gerooid voor phytophthtora kon toeslaan en daar hebben we een prima oogst van in de schuur liggen. Onze middellate aardappelen (het biologische en deels resistente ras Solist) hebben we 2 weken geleden gerooid. Met zo’n 50 kilo aardappelen als opbrengst.

 

Na het rooien hebben we ze gelijk gewassen en gecontroleerd, en alles wat beschadigd of ziek leek gelijk weggegooid, dat was een kwart emmertje. We hebben de ‘goede aardappelen’ laten drogen en vervolgens in kratten mee naar huis genomen.

Maar dan nu het geniepige van Het Kwaad; soms houdt ze zich schuil onder een mooie en schone aardappelschil maar komt haar ware aard tevoorschijn wanneer ze samen met haar broertjes en zusjes aardappelen in een krat in de schuur staat. En dus controleer je altijd nog minstens 1 of 2 keer je aardappeloogst na de opslag. En zo ook Ruud, 1 week na de oogst is hij de schuur in gegaan om de krat met Solist-aardappelen te controleren, en van de 50 kilo kon hij er zo’n 5 kilo aan aardappelen tussenuit vissen die ondertussen ook waren gaan ‘phyophthorotten’.

En gisteren nogmaals de aardappelen die vorige week nog normaal leken gecontroleerd en weer zo’n 5 kilo “kwaaie aardappelen” er tussenuit gevist. Het lijkt een beetje op het kinderverhaaltje van de 10 kleine kuikentjes of aapjes of visjes of wat dan ook (….. en toen waren er nog maar 9… en toen waren er nog 8…). Volgend weekend weer controleren, en pas als we helemaal geen rotte aardappel meer tegenkomen en dat dan nog 2 keer/weken hebben gecontroleerd, dan gaan we er vanuit dat het restant aan aardappelen gezond is en mee de winter in kan.

De moraal van dit verhaal? Juich nooit te vroeg.

Dat doen wij trouwens al jaren niet meer hoor, door schade en schande wijs geworden als het om aardappelen en tomaten en phytophthora gaat. We zijn heel blij met onze vroege oogst van gezonde Tiamo-aardappelen, en wat er van deze latere oogst nog overblijft zullen we wel zien. En de tomaten in de kas doen het ook nog prima (in de kas waait geen ‘kwade’ wind). En nog wat tips om phytophthora te voorkomen:

  • houd een vruchtwisseling van minsten 1 op 4 jaar aan en liever nog 1 op 6 jaar voor tomaten en aardappelen
  • poot en plant gezonde pootaardappel- en tomatenrassen
  • met vroege aardappelen ben je vaak (afhankelijk van de weersomstandigheden) de phytophthora- rush net voor, hoe later het aardappelras, des te langer ze in de grond zit, des te groter is de kans op warm en vochtig weer en des te meer kans op phytophthora
  • zorg dat planten goed op kunnen drogen na regen (door bijvoorbeeld de plantafstand ruim te houden en de planten in de wind te planten). Verwijder zo nodig wat blad bij tomatenplanten.
  • controleer je planten en tuin goed en rooi de aardappelen en tomatenplanten zodra je phytophthora hebt geconstateerd bij eigen planten of bij tuinburen.
  • open deur: gooi geen resten van zieke planten op je composthoop
  • controleer je aardappeloogst nog een paar keer, ook al leek het bij de oogst zelf allemaal prima
  • en vooral; smeek de weergoden om een lekker warme en droge zomer (voor aardappelen, voor tomaten maar wij zelf varen er ook wel bij 🙂 )

Genoeg over phytophthora en de nare foto’s. Om wel een beetje vrolijk en positief te eindigen nog wat foto’s van bloempjes, bijtjes, een zonnetje, en gezonde oogst:

De bramen!! Als het nu eens een week droog blijft kunnen we er daar veel van oogsten;

 

En van een paar bramen (en blauwe bessen en frambozen) deze lekkere taart gebakken:

 

Crème Brûléetaart, het recept beloof ik ergens vandaag nog op de website te plaatsen: Gelukt, hier: Crème Brûléetaart

De Brachyscome iberidifolia bloeit nog even rijk als in juni:

En tot slot nog wat tomaten. Met vooraan mijn liefste Liguria’s, daarachter de overvloed van Oranje van Goeijenbier-cherrytomaten, rechts de heerlijke Great White’s en links de kaneel-groene Malakhitovaya Shkatulka’s:

 

 

Abonneer
Laat het weten als er
guest

34 Reacties
Oudste
Nieuwste Meest gestemd
Inline feedbacks
Bekijk alle reacties
Saskia

Nou, het wordt niet bepaald grieks zomerweer, dus de tomaten blijven in gevaar…..
Nog even terugkomend op het snijbonenmysterie van de vraag uit paars en een vraag:
Ik had hele vroegen pronkers, met veel onbevruchten, en nu heb ik hele late pronkers, half juni ofzo neergezet, dus zijn pas gaan bloeien en wat denk je? Precies hetzelfde mysterie! Ook bijna geen bevruchting, nou ja, heel af en toe 1 boontje.
Gelukkig had ik teveel gezet dus het is niet erg, maar gek, he? Komt dus niet van het tropische weer want volgens mij hebben wij dat afgelopen weken helemaal niet gehad. Blijft verrassend, zo’n moestuin, volgend jaar heb ik vast weer veelteveel!

Wil

Mijn bonenplanten gaven ook heel veel bloemen maar geen bonen. Dezelfde bonen van vorig jaar en toen kilo’s bonen geoogst. Raar toch?

Edda

Ben wel benieuwd hoe het moet met de vruchtwisseling voor tomaten in de kas. Ik heb maar 1 kas en die is speciaal voor de tomaten.

Michel

Je kunt geente tomatenplanten kopen. Die hebben resistente onderstammen. Dat of je verplaatst je kas elk jaar.

John

Hoi Diana en anderen. Het klopt dat geënte tomaten duur zijn en ook zijn ze heel moeilijk te krijgen. Maar het enten van tomaten is in tegenstelling tot het enten van komkommers, niet zo moeilijk. In mijn kas zie ik dat ik van geënte tomaten meer vruchten heb. Een vriend die ik een paar geënte planten hebbgegeven voor de koude grond ziet dat de geënte geen phytophora heeft maar de gewone tomaten wel. Op de koude grond kan je met ‘gewone’ tomaten een fantastisch jaar hebben. Helaas komt dit weinig voor Vocht en warmte zijn funest. Bij aardappelen lijkt het ervoor dat op verhoogde bedden de ziekte minder snel toeslaat. Volgend jaar ga ik dit uittesten.

Adriaan Cornelissens

Geënte tomaten rijpen bij mij later af dan de andere soorten…normaal?

Mark en Marion

Hey daar, gelukkig nooit last gehad van de aardappelziekte, maar net weer pech gehad met bladluis. Dit keer zitten heel onze peperplanten vol. Gelukkig zitten ze in potten en hebben we ze nu buiten gezet zodat hun natuurlijke vijanden weer volop in de aanval kunnen. Na een middagje buiten zagen we al zweefvliegen, sluipwespen, gewone wespen en lieveheersbeestjes op de planten zitten dus dat gaat de goede kant op!
Maar een vraagje aan iedereen hier, waarom trekken peperplanten zoveel vliegen aan? Hetzelfde probleem hebben we met onze pruimenboom. Het stikt hier van de vliegen in alle soorten en maten. De gewone huisvlieg maar ook groene en blauwe vliegen. Echt vies!

Dewi

Bij mijn tomaten planten ook…. pfff… dit jaar is mijn tweede jaar bezig zijn met moestuin… vorige jaar had ik de ziekte ook in mijn tomaten planten. De kas staat nu niet op het zelfde plek als vorige jaar…. maar toch…. en ik was al zo trots dat het goed ging…
Hopelijk volgend jaar beter…

Emmie

Grond in de kas vervangen, wel een klus, maar de moeite waard. dit voor Edda.

Voor Dewi, vorig jaar had ik ook Het Kwaad in de kas op de tomaten.
Afgelopen winter ieder lekje in het dak van de kas dichtgemaakt, bladeren tomaten in juli bestoven met gesteentemeel, geen slootwater meer gegeven aan planten nadat phytophtora op ons complex was geconstateerd maar alleen regenwater.
Dit jaar geen phytophtora, maar of dat door 1 van deze maatregelen kwam weet je natuurlijk ook niet……
Groet,Emmie

Ann

Ik doe alles wat niet ‘mag’ : alle tomaten staan in openlucht, ik heb geen afdakje, ze staan uit de wind (blad kan niet snel opdrogen) en in de schaduw (stadstuin) en ik zet de tomaten te dicht bij elkaar. Nu vierde jaar moestuin en nog geen phytophthora gehad. Wellicht hebben de tuinmuren niet enkel nadelen (schaduw) maar zorgen ze er ook voor dat schimmelsporen minder snel op mijn planten komen. Er zijn ook weinig moestuinen in de buurt.
Er zijn zat groenten genoeg die ik nog niet kan kweken (pas dit jaar voor het eerst worteltjes) maar tomaten doen het hier goed. Gezien de schaduw zijn ze minder productief maar ik ben toch heel tevreden.

Niels

Hoi Diana helaas heb ik ook pech gehad met de tomaten… het is overgewaaid vanuit een buurman die op vakantie was.
Al mijn tomaten planten aangetast in een paar dagen tijd het ging zeer rap. Wij hebben ook geen afdak ze staan op de wind maar denk dat dat in dit geval nadelig was… weer wat geleerd☺ volgend jaar beter en kijken of ik toch een afdakje kan bouwen.
Gelukkig hebben al mijn andere planten geen problemen dus kan ik genieten van de boontjes, mais, komkommers, courgettes, aubergines (staan ook buiten) helemaal vol met bloemen en kleine aubergines en pepers.
Groetjes
Niels

René

Vruchtwisseling helpt niet tegen phythophtera. Dit is nl. geen grondgebonden ziekte. Aaltjes (aardappelmoeheid) bv wel.

Oscar

René,
Phytophthora infestans kan uitsluitend overleven in levende plantendelen, zo ook in geïnfecteerde aardappelen. Als de geïnfecteerde aardappelen in de winter kapot vriezen is er niets aan de hand; maar als de aardappelen dusdanig diep in de grond zitten dat ze de winter overleven, overleeft ook de pathogeen. Zie maar eens wat er kan gebeuren met een overwinterde geïnfecteerde aardappel die gaat uitlopen in het voorjaaar: https://www.youtube.com/watch?v=2Y77KEYuw_g
Vruchtwisseling kan dus zeker helpen in het geval dat je het vorig seizoen een Phytophtora uitbraak in je aardappelen hebt waargenomen, omdat de ziekte in dat perceeltje zich dan sneller openbaart. Dus ook handig om NAK gecertificeerd pootgoed te kopen.
Hieruit volgt ook de conclusie, dat je geïnfecteerd loof op de composthoop kunt brengen. Geïnfecteerde aardappelen dus niet, omdat je niet zeker weet dat deze in de winter kapot vriezen.

Wia Bonte

Hallo Diana,

Lang niet alle tuiniers zullen weten dat ook de tuinverenigingen vallen onder de landbouwwetten.
Omdat bij beroepstelers grote economische belangen meespelen, heeft deze groep er herhaaldelijk op aangedrongen om amateurs te verbieden om in hun tuin aardappelen en/of tomaten te telen. Want de phytophthora zou vanuit de tuinen van nonchalante amateur-tuiniers telkens weer de teelten van de beroepstelers besmetten. LTO-Nederland, een landbouworganisatie heeft veel onderzoek gedaan naar deze ziekte. Een verbod voor amateurs om tomaten en aardappelen te telen is nog niet aan de orde, maar er zijn regels opgesteld waaraan zowel beroepstelers als amateurs zich moeten houden. Het is wettelijk verplicht om iets te ondernemen als er een aantasting te zien is op aardappelen of tomaten. Hierop wordt streng gecontroleerd en er kunnen boetes uitgedeeld worden. En ook tuinverenigingen kunnen dus gecontroleerd en beboet worden.
Het verbaast me altijd dat beginnende tuiniers, die vaak nog nooit van phytophthora hebben gehoord, het als bemoeizucht en betutteling zien als ze gewezen worden op het gevaar van deze ziekte en de planten weggehaald moeten worden.
Bij onze vereniging lukt het nog wel om gezonde aardappelen te telen. (voorspruiten van de poters, vroege rassen, water gieten in de geulen i.p.v. sproeien over de planten), maar tomaten redden het bijna nooit.

Diana, ik ben heel benieuwd naar de hoeveelheid potertjes die jullie die enorme hoeveelheid van 50 kilo aardappelen hebben opgeleverd. Hopelijk is de aantasting nu onder controle.

Groetjes,
Wia

Josella knol

Hallo,

Hier helaas ook aardappelziekte in mijn aardappels.
Af en toe haal ik nog een rotte tussen mijn opslag vandaan. Ik heb ze naast elkaar op een lange plank met gaas erop liggen, dus goed zicht er op.
Misschien een tip voor anderen: ik heb afgelopen zondag van 2.5 kg aardappels met slechte plekjes aardappelkroketjes gemaakt en ingevroren. Zo hebben we een deel van de slechte oogst ‘gered’ en heb ik aardappelkroketjes op voorraad:)

Groeten Josella

Smits Theo

hallo Diana
ik al dikwijls bonenkruid ge zaait er komt niets uit
weet u daar raad mee
dank

Lily

Bonenkruid is een lichtkiemer, zelf dit jaar gewoon op de aarde gestrooid zonder af te dekken en kwam prima op.
Sinds zaaisels regelmatig mislukten, zoek ik tegenwoordig eerst op of iets een licht- of donkerkiemer is, wat toch wel verschil maakt met opkomst. Zelden meer mislukte zaaisels.
Wel verschillende raadgevingen op Internet, maar als het merendeel een uitgesproken mening heeft over een bepaalde methode, houd ik deze aan.

Groet Lily

Jettie Boonstra

Wij, als beginnende moestuinder..hebben ook rot in de ene tomatenplant in de achtertuin..betekend dat dat we de plant en alle tomaten die er nog groen aanhangen moeten weggooien? Ik moet nog veel leren , nog nooit van die ziekte gehoord..fijn dat ik het weet voor volgend jaar.

Janneke

Dag Diane en medetuinders,
Ik heb de gevreesde ziekte nog nooit in mijn tomaten planten gehad. Dit jaar een kleinere tuin en een nieuwe achterbuurman. Hij begon enthousiast, maar is al zeker 6 tot 8 weken niet op de tuin geweest. Afgezien van het onkruid, de niet geplukte oogst, ook het kwaad in zijn tomaten. Ze staan naast mijn tuin. En jawel, nu ook besmetting.. De voorzitter zou hem persoonlijk aanspreken. Nu weer wat geleerd, ik had zijn zieke planten jij de eerste tekenen zelf moeten ruimen….
Groetjes, Janneke

Tiny

Nog even terugkomend op het raadsel van de zwarte tomaten die rood bleken te zijn. Na jouw suggestie van de verkeerde zaden in het zakje heb ik de desbetreffende zaadhandel de Bolster gemaild en dit was het antwoord!!

Beste Tiny,

De Cerise is een rood soort, zoals ook op het zakje vermeld wordt.
Door zijn iets donkerdere kleur wordt deze ook wel Cerise Noir genoemd.
Dit betekend niet dat de vruchten zwart/bruin zijn.

Ik vond het wel een grappig antwoord. Wat een begripsverwarring . Maar even voor de goede orde….Ze zijn superlekker.
Groetjes Tiny

Cilia

Dat is grappig, ik heb dit jaar ook de cerise noir gezaaid en vond het ook raar dat ik rode tomaatjes kreeg ipv paars-zwart. Die van mijn komen van de Bolster. Maar dit hoort dus zo….

Cilia

Ik heb de Bolster zojuist gemaild. Op de omschrijving staat een donkerrode purper-glimmende kleur. Op de tomatenzakjes die ze nu verkopen staat alleen nog maar Cerise. Waren ze dan toch niet zo noire……
De Black Cherry ken ik inderdaad, deze is echt paars-bruin. Dit jaar heb ik ook de purple cherry gezaaid die ik bij jou heb gekocht. Deze is ook paars-bruin van kleur.

Zodra ik een antwoord heb gekregen van de Bolster dan zal ik deze nog even posten.

Janneke Pietersma

https://myfolia.com/plants/10-tomato-solanum-lycopersicum/varieties/2685-black-cherry

Hier zag ik ergens bijna onderaan staan dat “Cerise Noir” inderdaad een andere naam is voor “Black Cherry”. Ik heb haar dit jaar niet gekweekt, maar volgend jaar gaat dat zeker weer gebeuren!

Groet,
Janneke.

Cilia

Benieuwd welke kleur ze bij jou gaan worden….

Meld je aan voor de nieuwsbrief

Naar de reacties