Citroenverbena

Eerst even dit, mocht je internationale informatie over citroenverbena zoeken:

  • Synoniem: Verveine
  • Latijnse naam: Lippia citriodora (ook wel Aloysia triphylla of Aloysia citriodora)
  • Engelse naam:   Lemon Verbena, Lemon Beebrush
  • Duitse naam:   Zitronenverbena
  • Franse naam:   Verveine odorante, Verveine citronelle

In sommige restaurants wordt verveine-thee geschonken, dat is dus thee van deze citroenverbena (vers of gedroogd). De plant (eigenlijk is ze een halfheester) behoort tot de IJzerhardfamilie (Verbenaceae), waartoe ook de sierplant Verbena behoort, en ook Zoet Aztekenkruid.

De blaadjes van citroenverbena geuren bij aanraking heel sterk naar citroen en hetzelfde geldt voor de smaak (overigens zonder zuur te zijn, het zijn de grote hoeveelheid etherische oliën in het blad die voor die sterke geur en smaak zorgen).

Het is in de zomer mijn meest favoriete thee (een gedeelde eerste plaats trouwens met verse muntthee): 3 tot 5 blaadjes citroenverbena 3 minuten in een kop kokend water laten trekken en je hebt een heerlijke verfrissende thee. Maar je kunt nog veel meer met citroenverbena; denk aan siroop, limonade, verwerken in desserts of gebak, maar ik heb het ook wel eens in een dressing en marinade gebruikt (zonder nerf fijn hakken, of hele blaadjes laten trekken en weer verwijderen). En bij gebrek aan citroengras heb ik het ook wel in een curry en Indonesische stoofgerechten gebruikt: de blaadjes zijn heel stevig, je kunt ze meekoken en later weer verwijderen.

PLANT

Zoals al genoemd is citroenverbena een halfheester; ze maakt onderin houtige stengels waarlangs de ongeveer 8 tot 10 centimeter lange lancetvormige blaadjes groeien. Meer bovenin de plant worden de stengels vers en groen. Citroenverbena kan in de vroege zomer bloeien, met heel kleine wit met paarse bloempjes in trosjes. Ze bloeit hier zeker niet elk jaar. Ik houd de plant in pot en dat zou de oorzaak zijn; in de volle grond bloeit ze gemakkelijker dan wanneer de plant in pot staat. Na de bloei vallen de bloempjes af maar ze maakt geen zaden. Als je op internet googelt vind je nog wel de vraag of en wanneer je citroenverbena kunt zaaien en er worden zelfs wel eens zaden aangeboden: maar dat kan dus niet; citroenverbena kan alleen via stekken of delen worden vermeerderd. Gelukkig stekt ze vrij gemakkelijk, zie daarover meer bij de alinea ‘Vermeerderen’.

Citroenverbena komt oorspronkelijk uit Zuid-Amerika (Chili/Peru), ze is matig winterhard. Bij temperaturen rond het vriespunt gaan de blaadjes slap hangen, worden geel en vallen af. Maar de houtige stengels en de wortels kunnen temperaturen tot ongeveer -10 graden verdragen (al zijn andere omstandigheden als vocht, gezondheid en leeftijd van de plant, etc. natuurlijk ook belangrijk). Ik zet mijn plant in pot rond november in de koude kas en geef geen water meer. Ik geef de plant eind maart weer vocht en voeding en knip haar terug zodat ze weer aan de groei kan komen en dan mag ze eind april weer naar buiten.

BODEM / BEMESTING / STANDPLAATS

Als je naar haar afkomst kijkt kun je bedenken welke omstandigheden ze graag wil: niet te droog (maar ze mag ook niet kletsnat blijven staan), en het liefst een plekje in de halfschaduw. Ik heb de potgrond voor de pot gemengd met wat grof brekerzand (voor een goede afwatering) en ook wat vermiculiet (omdat dat vocht kan vasthouden en weer af kan staan wanneer nodig). Ik geef zelf in maart wat samengestelde organische voeding voor groene planten, en geef dat in de zomer nogmaals, maar je kunt ook kiezen voor bijvoorbeeld koemestkorrels. Er is vooral wat stikstof nodig voor de groei van de plant.

Als je haar in de volle grond wilt telen zorg je ervoor dat die grond veel humus bevat, voldoende vocht vasthoudt maar (zeker in de winter) niets kletsnat blijft want dan kan de combinatie met vorst ervoor zorgen dat wortels bevriezen, rotten en afsterven. Het toevoegen van oude mest en/of rijpe compost kan helpen de structuur van de grond te verbeteren (dat geldt voor zowel klei- als zandgrond). En ook in de volle grond kun je in het voorjaar en in de zomer wat organische samengestelde voeding of koemestkorrels geven, zodat de planten voldoende blaadjes voor de oogst kunnen maken.

Planten die in de volle grond staan lopen later uit dan planten die bijvoorbeeld in een koude kas overwinteren en daar in de warme voorjaarszon al wat sneller uitlopen. Mocht je geen kas hebben en haar ook niet in de volle grond willen planten kun je natuurlijk ook altijd overwegen om haar buiten in een pot te laten staan en die bij vorst in een schuur of garage of in huis te zetten. Omdat ze matig winterhard is kun je voor een back-up zorgen door haar in de zomer te stekken, zodat je jonge planten in huis kunt overwinteren.

VERMEERDEREN

Citroenverbena maakt geen zaden en kan dus niet gezaaid worden.

Het stekken kan meerdere redenen hebben: als je meer planten wilt of iemand een plant wilt geven stek je bij voorkeur zo vroeg mogelijk, in het (late) voorjaar, wanneer de planten met sterke nieuwe stengels uitlopen. Als je haar wilt stekken om voor alle zekerheid wat planten in huis te overwinteren stek je liever in de zomer of nazomer (zodat de planten in de herfst nog niet zo groot zijn en dus ook niet zoveel ruimte in huis in beslag nemen). Het duurt ongeveer 3 weken voor citroenverbena wortelt.

Zet allereerst alle benodigdheden klaar zodat je snel en schoon kunt werken. Vul potjes met een mengsel van 5 delen potgrond en 1 deel grof brekerzand (of perliet, of gebruik kant-en-klare stekgrond). Leg een scherp mesje klaar en vul een gieter met koel water. Je kunt bij het stekken stekpoeder gebruiken, dat hoeft niet maar de kans op succes is iets groter. Als je het wilt gebruiken zet je dat uiteraard ook klaar.

Knip een paar mooie, sterke, groeikrachtige, verse groene stengels af en zet ze direct in de gieter met water (elke seconde dat de stengel uit kan drogen geeft later minder kans op het aanslaan van de stekken). Loop met je gieter water met stekken naar de plaats waar je wilt gaan stekken en je gevulde potjes staan.

Haal een stengel uit het water en leg die voor je neer. Snijd de stengel schuin door, onder een knop. Snijd de top eraf en verwijder de grootste bladeren. Zorg dat de stek ongeveer 15 centimeter lang is.

Je ziet rechts dat de onderste bladeren weggehaald zijn en dat ze schuin onder een knop is afgesneden, links zie je dat de top eruit is gesneden

Maak met je wijsvinger een smal maar diep gat in het potgrondmengsel. Als je stekpoeder gebruikt doop je de stek daar nu in, zonder stekpoeder laat je de stek gelijk al in het smalle gat in de potgrond zakken (tot zeker 4 tot 5 centimeter onder de grond). Duw de grond aan en geef direct en ruim water.

Zet de potjes met stekken op een koele plaats in de schaduw. Geef regelmatig water, de stekken mogen nooit uitdrogen. Na een week of 3 kun je zien of de stekken het gaan doen: ze sterven af of er beginnen zijscheutjes en kleine blaadjes te verschijnen. Nog 3 weken later groeien er worteltjes onderuit de afwateringsgaten van de potjes en zijn de stekken zo groot dat ze naar een grotere pot verpot kunnen worden.

Daarna kun je bedenken wat je wilt: ze weggeven, overwinteren, uitplanten of in een grotere pot planten.

Ik heb op de foto’s 3 stengels gestekt, 1 heeft het begeven (sorry, geen foto van gemaakt maar het groene steeltje wordt dan langzaam bruin, verdroogt, blaadjes vallen af en er komen geen nieuwe blaadjes).

Op deze foto zie je de 2 gezonde stekken (op 29 mei gestekt, en deze foto maakte ik op 10 juli, dus precies 6 weken later):

De stekken zijn gezond, hebben nieuwe zijstengels gemaakt en groeien met frisgroene bladeren

Ik heb wel eens gehoord dat de stengels ook in water wortelen en bij voldoende wortels dan opgepot kunnen worden. Dat heb ik zelf nog nooit gedaan maar is misschien de moeite van het proberen waard. Mocht iemand daar ervaring mee hebben, dan hoop ik dat je hieronder in reactie wilt laten weten hoe dat ging, hoe lang het duurde voor er wortels kwamen en hoeveel planten je van hoeveel stekken overhield.

VERZORGING

Volwassen planten worden ruim een meter tot wel anderhalve meter groot en hebben dus een behoorlijk formaat pot nodig. Als je haar in pot wilt telen gebruik je daarom een pot met een diameter van minimaal 40 centimeter. Zorg voor voldoende vocht en voeding. Zowel in pot als in de volle grond kan een mulchlaag rond de planten helpen voorkomen dat de grond uitdroogt, en het houdt gelijk ook onkruid tegen.

Citroenverbena heeft weinig last van ziekten en plagen. Oogst regelmatig, niet alleen blaadjes maar ook wat topjes; dat zorgt ervoor dat de planten meer vertakken en dat maakt een mooiere/grotere/vollere plant (en dus ook meer oogst).

Aan het eind van het seizoen knip je de plant vooral niet terug (of bij ruimtegebrek een beetje maar zeker niet teveel), knip de planten pas na de winter terug (tot in het hout), wanneer de planten weer voorzichtig uit mogen lopen.

OOGSTEN

Oogst blaadjes wanneer je wilt, mits de plant groot genoeg is en er altijd genoeg blaadjes over blijven om voor nieuwe groei te zorgen. De blaadjes zijn heel stevig en je kunt ze losjes in een stukje keukenpapier oprollen en zo kun je ze in de koelkast zeker wel een paar dagen bewaren (al blijven verse blaadjes natuurlijk altijd het lekkerst).

Je kunt de blaadjes ook prima drogen, goed uitgespreid over een aantal bakplaten zodat er niet meerdere blaadjes op elkaar liggen, in een oven op 30 graden (zodat de tere etherische geurstoffen niet vervliegen), met de deur op een kier zodat de vochtige lucht weg kan. Zelf gebruik ik er een voedseldroger voor. De blaadjes bevatten niet veel vocht en het drogen duurt daarom gemiddeld slechts 4 tot 5 uur. De blaadjes krullen bij het drogen om. In de winter kun je de blaadjes dan gebruiken voor in thee, fijnmalen voor in desserts, etc.

Je kunt de blaadjes ook invriezen maar daar worden ze wel nat en slap van. Het is ook leuk om citroenverbena in inmaak te gebruiken: je kunt bijvoorbeeld een paar blaadjes in de aardbeienjam mee te laten trekken (weer verwijderen als je de potjes gaat vullen) voor een extra frisse citroensmaak. Maar je kunt bijvoorbeeld ook een siroop van citroenverbena maken (een klein scheutje is lekker verfrissend in een glas koud water of tonic, of over een dessert of een plakje cake of briochebrood, etc..

Het drogen van verschillende kruiden in een voedseldroger, op het 2e en 3e plateau van onderen zie je de omkrullende blaadjes van citroenverbena (en je ziet ook dat ze dus sneller droogt dan de andere kruiden op de foto, zoals munt, dragon en kattenkruid (voor speeltjes voor de kat :-)). De gedroogde blaadjes bewaar ik in een afgesloten weckpot voor thee in de winter.
Abonneer
Laat het weten als er
guest

31 Reacties
Oudste
Nieuwste Meest gestemd
Inline feedbacks
Bekijk alle reacties
John Van der jagt

Hallo Diana
Ik heb al een aantal jaren citroenverbena in mijn tuin. Ik kweek het in potten en in koude bakken. Heb weleens een bloempje gezien, maar nooit de interesse gehad zaad te winnen. Eigenlijk is het het gek dat de plant geen vruchtbare zaden levert. Bij ons zijn de overlevingskansen in de winter slecht, als je ze niet binnenzet. Je zou denken dat het voortplantingsmechanisme dan voor een groot deel afhankelijk is van zaadvorming . Wat is de oorzaak, zoals je zegt, dat de plant niet kan worden vermeerderd door zaad? Klimaat, bestuiving? Best interessant om dit uit te zoeken, want ik denk dat de plant heel veel mogelijkheden heeft als thee, maar ook in gerechten.

Anne

In het boek “Tous les légumes” van Victor Renaud staat dat kweken uit zaad een lang proces is en dat de zaden alleen maar te vinden zijn in landen met een tropisch klimaat….
Misschien eens een reisje boeken…? Na corona weliswaar…

Leemans

Bij mij staat hij al jaren in de tuin tussen andere kruiden. Ik snoei hem na de winter helemaal terug en hij schiet helemaal terug in blad. Hij overwintert buiten ik doe ergerden niks aan!

Anne

Goede morgen Diana,

Dank voor deze bijdrage rond citroenverbena!
Ik ben aangenaam verrast dat jij bij het stekken de kop eraf doet en de blaadjes laat staan. Ik dacht dat je bij stekken net de kop moest behouden en de blaadjes tot een minimum moest beperken zodat de stek zijn energie steekt in het maken van wortels in plaats van het zijn blaadjes fris te houden….?
Zijn er nog planten die best zo moeten gestekt worden? Dragon lukt bij mij bijvoorbeeld ook niet…En stek jij altijd in P9 potjes?
De foto’s hebben me echt geholpen en ik ga het zeker zo proberen…
Een goed weekend,
Anne

Geets Conny

Goede morgen,
voor mij kwam deze mail net op tijd. Heb net een kl plantje gekocht omdat mijn nicht in Frankrijk zei dat je er zo een lekkere thee van kon maken. Dank u voor de interessante uitleg.
Ga hem zeker proberen te stekken.
Dikke trouwens. Ik vindt dit voor mij als kleine leek tuinier een heel interessante blog.
Groetjes Conny

Suzy

Ben heel erg blij met dit artikel. Meer aandacht voor kruiden en wat je ermee kan doen is toch zo belangrijk! Ik droog mijn blaadjes op de oude manier, doe kleine hoeveelheden losjes in een grofmazig katoenen zakje en hang ze aan de schaduwkant van ons huis onder de dakgoot. Goed in de wind. Om te verhinderen dat ze ‘s avonds terug vochtig worden haal ik ze bij valavond binnen en hang ze op in de garage. Daar hangen ze ook als het regent bvb maar het gaat veel sneller in de wind, net zoals het wasgoed 🙂
Om te bewaren hou ze in glazen potten in het donker en liefst ook in de koelte; bij mij is dat eveneens in de garage.
Combineert heerlijk met mijn zelfgekweekte kamillebloempjes. Op 1 liter water een 5 tal blaadjes citroenverbena en slechts 3 roomse kamillebloemetjes anders wordt het te bitter.
Medicinaal is citroenverbena goed voor de spijsvertering, voorkomt het opgeblazen gevoel en winderigheid. Ook de kamillebloempjes, dus echt een super combinatie 🙂

Roger

erg leerzame en volledig artikel

Linda

Hoi Diana, ik heb eind van de zomer citroen citroenverbena gestekt in water. Was een geduldige klusje, maar na ruim een maand, toen ik de moed bijna opgaf, begonnen de drie takjes eindelijk worteltjes te vormen. Ik moet daarbij wel zeggen dat ik niet de grote blaadjes had verwijderd of deels afgeknipt. Dit heeft het proces mogelijk wat vertraagd. Van de drie stekken heb ik er nu nog slechts 1 over die binnen in huis flink uitloopt, maar wel erg gevoelig voor luizen is.

Wesley

Ik heb afgelopen najaar een poging gedaan om 5 stekken in het water te laten uitlopen. Een paar weken later waren het er 0. Nou geef ik toe dat ik de toppen heb laten zitten, maar groot blad zat er niet aan. Hopelijk zit er genoeg leven in de gesnoeide stengels om weer uit te lopen, en anders maar eens op zoek naar nieuwe plantjes. Dan probeer ik het stekken dit jaar eens in de aarde, want de opbrengst in de kas is enorm!

Pien

Wat leuk een artikel over de citroenverbena! Prachtige planten en inderdaad heerlijke thee! Maar ik vind de planten vooral geweldig vanwege de geur en nog mooier: door die geur komen er geen muggen. Om die reden zet ik altijd goed uitgerijpte takken in een grote pot op de tuintafel. Bij het verversen van het water zie ik eigenlijk in recordtijd “iets gebeuren”. Ik heb er nooit aan gedacht dat ik de planten dus eigenlijk stek maar heb op die manier wel heel veel extra planten gekregen. Die bijna altijd de winter overleven. Heel lang vreselijk mistroostig en kaal en dan opeens, soms al eind mei, schiet de plant in blad. Dus misschien is het geheim bij stekken in water dat je lange, al iets verhoute, takken gebruikt in plaats van de zachte topjes?

Laurette

Hoi Diana, ik heb dit voorjaar mijn citroenverbena gestekt. De moederplant is nog vrij klein en een beetje zielig. Ik heb haar getopt in de hoop een vollere plant te krijgen, en de topjes heb ik op water gezet (onderste blaadjes eraf, per stekje een blad of 6 gehouden, maar dit zijn nog de kleine blaadjes van de topjes, circa 2-3 cm lang). In een week of 3-4 wortelen alle 8 de stekjes (misschien gaat het beter in de lente?). Het deel wat de meeste wortels heeft gekregen heb ik afgelopen week op aarde gezet, dat gaat tot nu toe goed. Ik heb de stekjes binnen in een klein kasje op de vensterbank staan om de luchtvochtigheid wat hoger te houden. Gaat vooralsnog goed, even afwachten of ze echt aanslaan.

Mary

Hoe komt het dat mijn blaadjes ineens bruine vlekken krijgen

Daph

Hi daar met je prachtige blog!!!!

Net als Laurette stek ik in het voorjaar in water en dat gaat als een speer! Zelden wortelt een topje of hielstekje (van de nieuwe uitlopers) niet. Na een paar weken kan ik ze vaak al in potgrond zetten en groeien uit tot volwaardige prachtplanten 😉 Ik doe dit tegelijkertijd ook met mijn salie en rozemarijn planten, werkt altijd prima en zo verzamel ik met weinig moeite (maar veel liefde) wat fijne plantjes om weg te geven.

Grace Rio

Hello Diana & Ruud,

Sinds het voorjaar heb ik de citroenverbena plant in een ruime plantenpot gedaan. Ik heb zo veel plezier en lekkere thee van de blaadjes gemaakt, heerlijk!
Nu dat zomer over is een het koud wordt, heb ik de plant naar onze serre verplaatst.
Ik wil graag weten waarom de bladderen begint lichter in kleur te krijgen en zwarte puntjes op sommige bladderen krijgt? Ik gebruik geen voeding, wellicht is dit een probleem? Ik weet namelijk niet wat voor sort voeding moet ik kopen? Ik ben namelijk heel amateuristisch wat planten betreft en doe alleen mijn best om de citroenverbena plant te verzorgen.

Hartelijk dank alvast voor uw advies!

Met vriendelijke groet,
Grace Rio

Angelique uit Zuid-Holland

Hallo Diana,

Ik heb afgelopen winter een citroenverbenaplant gekocht bij de supermarkt. Hij staat nog op de vensterbank, in dezelfde kleine pot. Aan de onderzijde is het wat kaal geworden, maar de zijscheuten hebben aan de bovenzijde wel veel groen blad. Nu het lente is, wil ik de plant verpotten. Kan ik helemaal terugsnoeien, waardoor er uit de kale stengels weer spruiten komen?

En kan ik van een kale stengel van de citroenverbena met een paar spruiten al stekken nemen? Of moet ik wachten tot er meer blad aan zit.

Alvast bedankt,

Angelique

Monique Schep

Nog een mogelijkheid om te drogen is om de geoogste blaadje op een krant te drogen. Ik leg ze op de grond voor het raam. Ze zijn dan binnen 3 dagen echt goed droog. Van 2 planten heb ik bijna het hele jaar rond thee en ik drink alleen maar verveine de hele dag door. De eerste grote bladeren geven de meeste geur. Die pluk ik als in de oksel de nieuwe blaadjes weer zie zitten. Tuingroet van Monique

Judy

Hoi hoi.
Ik heb citroenverbena wel in water laten stekken. Succespercentage is lager dan de manier die jij beschrijft, maar het lukt wel. Ik moet wel zeggen dat ik de topjes er niet afknipte. Wellicht dat dat nog verschil kan maken.

Meld je aan voor de nieuwsbrief