Vlierbloesem

Vlierbloesems bloeien aan een vlierstruik (Latijnse naam Sambucus nigra). Je kunt de bessen trouwens ook eten (niet rauw want de bessen bevatten gifstoffen die door koken onschadelijk worden gemaakt). Over vlierbessen hoop ik nog eens een pagina te schrijven maar die ga ik dan in het menu onder fruit plaatsen. Want de bloesem en bessen hebben alleen gemeen dat ze van dezelfde struik komen, er is geen overeenkomst in geur of smaak.

De bloesems zijn geweldig! Het zijn grote schermen roomwitte minibloempjes met heel veel stuifmeel, ze geuren heerlijk, heel lenteachtig, bijna een beetje naar honing. Helaas duurt de bloei maar kort, ongeveer 3 weken, ergens tussen de derde week van mei en de 2e week van juni (door een koel of juist warm voorjaar kan dat soms 1 of 2 weekjes verschuiven).

Een vlier maakt een grote struik, tot wel ruim 3 meter hoog en bijna even breed. Ze zaaien zich flink uit en groeien in parken, langs wegen, etc… Ze is dus niet echt een struik voor in de moestuin (tenzij je een heel grote moestuin hebt) maar ze groeien wel vaak langs de rand van een moestuin of volkstuinencomplex. En als er 1 struik is waarvan je best een paar schermen in het wild kan plukken, dan is het wel de vlierstruik. Want ze bloeit zo overweldigend rijk dat je bijna bedwelmd kan raken door de geur.

Je vindt haar dus in vrijwel elk stadspark, plantsoen, maar ook langs fietspaden, op verlaten groenstroken, langs de sloten, etc.. De struik ziet ervan dichtbij zo uit:

Je ziet dat het blad middelgroen tot donkergroen is en hoe de schermen bloeien. En als je twijfelt kun je haar ook altijd nog herkennen aan de geur!

Ik schreef dat ze wat minder geschikt is voor de beperkte ruimte van de moestuin maar dat is natuurlijk iets wat iemand vooral zelf mag weten. Sterker nog; ik heb zelf ook een vlier in de moestuin :-). Maar ik heb dan wel gekozen voor een vlier die niet alleen nuttig en lekker is maar ook nog mooi. Er zijn ondertussen een aantal rassen die bijvoorbeeld wat kleiner blijven. En ‘mijn’ vlier heeft een smalle opgaande groei en donkerpaars blad en donkerroze bloemknoppen, ze heet Sambucus nigra Black Tower:

Als je een vlierstruik in je tuin wilt planten kies je bij voorkeur een plekje in de zon of halfschaduw. En ze houdt van een humusrijke vochtige grond. Je kunt een vlier zelf heel gemakkelijk stekken, door een vers groen ‘takje’ van ongeveer 12 tot 15 centimeter lang af te knippen. Snijd de stengel net onder een knop schuin door en verwijder eventuele onderste bladeren. Je kunt de stek in een potje met stekgrond (of potgrond met wat perliet en/of grof brekerzand erdoor) laten wortelen, op een koele plaats in de schaduw duurt dat ongeveer 3 weken. In plaats daarvan kun je zo’n stek ook in een glas met vers water zetten, ook daarin kan een vlier wortelen en dan kun je haar oppotten zodra er worteltjes groeien (en uitplanten zodra er voldoende worteltjes onderuit de afwateringsgaten van de pot komen).

Het gros van de mensen zal echter vlierbloesems uit een parkje oogsten. Ik plukte ze, tot ik mijn eigen mooie vlierstruik kocht, hier in het nabijgelegen parkje. En als ik ze pluk kan ik me altijd zo verwonderen over het feit dat 99% van de mensen die langs lopen/fietsen naar me kijken of ik gek ben. Ze hebben geen idee wat ze missen. En dat is maar goed ook, het zou niet goed zijn als iedereen vlierbloesems zou plukken. Heel af en toe fietst er iemand langs die glimlacht en dan glimlach ik altijd terug: het teken van verstandhouding, van liefhebbers onder elkaar :-).

Als je vlierbloesems wilt plukken zijn er een aantal zaken waar je op zou kunnen letten:

Grote, platte brede schermen (ongeveer 10 tot 14 centimeter) met kleine witte bloempjes. Als je de bloesem wilt oogsten, pluk je voor de beste smaak vooral jonge schermen, nog helemaal fris wit. Oudere schermen worden wat meer crème van kleur en als je tegen de scherm tikt vallen er al wat bloempjes af.

• Pluk vlierbloesems waar je weet dat het toegestaan is
• Pluk waar er weinig of geen last is van uitlaatgassen
• Pluk nooit meer dan wat je nodig hebt (want er zijn ook heel veel insecten blij met de bloemen)
• Pluk het liefst vanaf de hoogte van je middel en hoger (zodat je zeker weet dat er niet door katers, honden of eventueel mensen tegenaan is geplast :-))
• Oogst de vlierbloesems op een droge dag
• Oogst vlierbloesems die vers en pas open zijn, die bevatten meer stuifmeel dan bloemschermen waar al wat bloempjes uit vallen als je ze aanraakt (en het stuifmeel is heel belangrijk voor de smaak!)

En dan over het oogsten zelf:

• Neem een mandje mee waar je de bloesems voorzichtig in kunt laten vallen
• Knip met een knipschaar de bloemscherm bij de bloemsteel door en laat in je emmer of mandje vallen.
• Zorg dat je direct na de oogst kunt beginnen met het recept dat je wilt maken (als vlierbloesems langer dan 1 of 2 uur moeten wachten voor je ze verwerkt wordt de kwaliteit minder, worden de bloemschermen slap, etc.
• Spreid de vlierbloesems bij thuiskomst uit over een schone theedoek. Zo kun je ze controleren op kevertjes, spinnetjes en andere insecten en die weg laten lopen
• In sommige recepten staat: “Was de vlierbloesemschermen voorzichtig”. Negeer dat want de meeste geur en smaak zit in het stuifmeel, je wast vlierbloesems nooit
• Knip voor het gebruik zo veel mogelijk van de grotere/dikkere groene bloemsteeltjes weg want in een siroop, ijsje, etc. geeft dat een wat bittere smaak

En dan tot slot, wat kun je met vlierbloesems doen? Er zijn heel veel leuke recepten te vinden, googel vooral op vlierbloesem recept, of doe eens internationaal en zoek op de Engelse term ‘elderflower recipe’ of op het Duitse ‘holunderblüte rezepte’.

Op mijn website kun je ondertussen ook al flink wat recepten en inmaakrecepten vinden. En daarom tot slot een lijst en wat foto’s van (inmaak)recepten met vlierbloesem:

Recepten:

• Aardbeiencake met yoghurt en vlierbloesemsiroop
• Vlierbloesemijs

Inmaakrecepten:

• Gelei van aardbei, aalbes, sinaasappel en vlierbloesem
• Jam van aardbeien met vlierbloesem
• Mousserende vlierbloesemwijn
• Rabarberjam met vlierbloesem
• Witte wijngelei met appel en vlierbloesem
• Vlierbloesemlikeur
• Vlierbloesemsiroop met citroen en limoen
• Vlierbloesemsiroop met rabarber en citroen
• Vlierbloesemsiroop

En wat kun je doen met vlierbloesemsiroop (welke dan ook): een scheutje in water, spa rood of tonic is heerlijk, of een klein beetje over ijs, of over een fruitsalade. Of je mengt 1 deel siroop met 2 delen water en maakt er waterijsjes van. Of je gebruikt het in een jam of gelei, in een dessert of taart of cake. En dan vergeet ik vast nog een flink aantal mogelijkheden.