Winters groen

Ik schreef vorig jaar ook al eens iets over groenbemesters. Ik zaaide ze in de lente maar op het Tübinger mengsel en de Phacelia na is dat helaas mislukt (door een koude en natte meimaand en later de droogte (en ik geef toe; ik heb ook niet veel hulp kunnen bieden, in de vorm van beschermen of water geven). Over de groenbemesters die ik in de vroege herfst zaaide ben ik heel veel positiever. De warme en natte herfst hebben vast meegeholpen bij een betere start dan de zomergroenbemesters. Maar nu?

Wat te doen met al dat groen? Om te beginnen is het bijna zonde om te verwijderen. Het is zoveel leuker, vrolijker en mooier dan kale grond of verse mest met stro (dat in de winter altijd half wegwaait en ook nog eens niet heel verantwoord meer is). De groenbemesters in de winter gaan erosie tegen, halen voedingsstoffen op uit diepere lagen en slaan dat op, en gaan wateroverlast tegen (al was de hoeveelheid regen deze winter zo enorm dat zelfs al die groenbemesters niet konden voorkomen dat de paden regelmatig onder water stonden). Verder leveren ze organische stof en gaan onkruidgroei tegen. En dan vergeet ik vast nog wel wat voordelen.

Ik zaaide in september 5 verschillende groenbemesters, omdat het nu eenmaal leuk is om te variëren en te vergelijken: Westerwold’s raaigras, Japanse haver, winterrogge, mosterd, winterrammenas en winterkoolzaad. Niet heel sexy als het om de naamgeving gaat. Misschien is dat de reden waarom ik de meeste nooit eerder zaaide, het klinkt een beetje saai en oubollig. Maar dat zijn ze allesbehalve, zoals je op de foto’s kunt zien. Naast de horizontale foto bovenaan dit blog, ook nog even de verticale foto. Het achterste vak links is kaal en dat komt omdat het pas in december is schoongemaakt en opgeruimd (te laat om nog een groenbemester te zaaien):

Er zijn een aantal zaken belangrijk als het om groenbemesters gaat: bijvoorbeeld hoe sterk ze wortelen, hoe vorstbestendig ze zijn, en tot welke familie ze behoren (als het om de vruchtwisseling gaat). Dat laatste wilde ik eigenlijk liever links laten liggen: er zitten geen lipbloemen bij – dat zijn meer groenbemesters voor de zomer. Maar wel soorten die een connectie hebben met koolgewassen: mosterd, winterkoolzaad en winterrammenas. Bij de vakken waar die staan moet ik in de gaten houden dat ik er de komende paar jaar geen kool zet. Mosterd en winterkoolzaad staan trouwens in de kas, waar ik naast tomaten, paprika’s, komkommers, etc. niet vaak koolgewassen zet (op weeuwenteelt kolen na maar die kunnen prima in kas 1 – waar nu Japanse haver staat). Ik ben de hele vruchtwisseling sowieso ook al een paar jaar beetje bij beetje aan te loslaten: ik heb geen koolvak, bonenvak, etc. meer maar plant bij voorkeur alle soorten op een wat meer natuurlijke manier zoveel mogelijk door elkaar (ik schreef daar al eens een blog over: Vruchtwisseling of polycultuur?). Maar deze wintergroenbemesters groeien wel erg monocultuurachtig allemaal in een eigen vak 😁. Dus ga ik daar wel een beetje rekening mee houden.

Afijn. Normaal gesproken zou ik alle groenbemesters nog een poosje willen laten staan. Maar de verhoogde bakken zijn heel slecht aan het worden.

Jan wil ze gaan repareren. En dus haalden we deze week nieuwe planken. Dit keer douglashout. De eerste verhoogde bakken maakten Ruud en ik van steigerhout. Maar dat gaat niet veel langer dan 4 tot 6 jaar mee (afhankelijk van dikte, vocht, etc.). Nog knap dat ze in onze vochtvasthoudende klei met flink wat kletsnatte winters nog 7 jaar hebben gestaan. Maar nu zijn ze dan dus ook wel echt ‘kuis verrot’ 😁

Douglashout (naaldbomen) gaat bij buitengebruik gemiddeld zo’n 12 tot 13 jaar mee. Ik weet niet of dat ook gaat lukken (en wie dan leeft….). De bakken die we later maakten zijn al van douglashout en die zien er in ieder geval vooralsnog prima uit. Nadeel van douglas is dan wel dat het duurder is. Maar, met dank aan de zadenlijst 💚, heb ik 18 mooie planken van 3 meter lang kunnen kopen. Jan heeft wat te doen de komende weken! Ik trouwens ook, planten verzetten, opruimen, en zorgen dat Jan alle ruimte krijgt om de planken goed te vervangen. En daarom moeten ze eigenlijk wel voor een deel leeg worden gemaakt, zodat de zijkanten kunnen worden afgegraven voor een goed sluitende bevestiging en aansluiting aan het pad.

Ik heb deze week al een beetje getest hoe ik het verwijderen of verwerken van de groenbemesters eens aan kan pakken. En dat blijkt soms eenvoudig te zijn, soms allesbehalve dat.

Westerwold’s raaigras. Ik begin met de lastigste. Maar ik heb een zwak voor deze groenbemester: middenin de winter nog steeds frisgroen blad:

Ze wortelt echter zo diep en vast dat het uittrekken van de planten geen optie is. Misschien lastig te zien maar als ik het loof wat opzij duw wordt hopelijk een klein beetje duidelijk hoe dicht de wortels op en vooral in elkaar groeien:

Als ik er een stukje uit wil trekken lukt dat al niet zonder schepje en komt er gelijk een flinke kluit grond mee. En dus heb ik bedacht dat ik het loof wellicht moet gaan afknippen. Ik heb het in een ander jaar in de late winter ook wel eens bedekt met een dikke laag mest, dat werkt ook prima. Ik zou het nu kunnen afknippen, laten liggen en er dan karton en compost op leggen. Ik twijfel. Eerst maar kijken of Jan er zo goed bij kan voor de reparatie, dan kan ik nog even verzinnen.

Ik heb in ieder geval het loof langs de randen alvast wat terug geknipt:

Dan de makkelijkste: 

Japanse haver: Het loof bedekt de grond prima, het wordt wel 30 tot 35 centimeter hoog en omdat ze vorstgevoelig is had ik bedacht om het in kas 1 te zaaien. Het loof is in de herfst prima gegroeid en begon in december langzaam om te vallen. Nu is het lichtgroen tot bijna grijs van kleur en ligt slap op de grond. Ik kan het (in de kas dus) bij elkaar rapen/harken, het laat heel makkelijk los van de grond. Vervolgens kan ik overwegen om het loof te laten liggen, of ergens anders als bodembedekking te gebruiken, of op de composthoop te gooien. 

Mosterd: daarvoor geldt een beetje hetzelfde als voor de Japanse haver: ook dit worden planten die vrij hoog worden (als wintergroenbemester, ongeveer 40-45 cm), de bodembedekking is goed. Ook mosterd is vrij gevoelig voor vorst, en dus zaaide ik die in kas 2. En ook mosterd laat heel makkelijk los van de grond, mede dankzij de lichte vorst die we in de kas) hebben gehad. 

Als ik het vastpakte en eraan trok, trok ik het zo los en uit de grond, met amper worteltjes aan het loof:

Winterkoolzaad: bij deze moet ik even melden dat ik die wat later zaaide. Ik wilde nog een groenbemester voor in kas 3 en kocht en zaaide in oktober deze zaden nog. De bodembedekking is goed, ik zaaide wellicht wat dikker maar je ziet dat het in de kas een mooi groen tapijt is geworden 😁

De plantjes zijn nu ongeveer 10 centimeter hoog en mogen nog een poosje blijven staan (want in de kas hoeft niets gerepareerd te worden). Hoe hoog ze deze maand nog worden zullen we zien, begin maart wil ik ze wel gaan opruimen want dan zullen er zaaisels en zaailingen komen te staan. Ik heb wel even wat plantjes uit getrokken en dat ging best makkelijk, het zou kunnen dat het wat lastiger wordt als de plantjes nog wat mogen groeien.

Ook opmerkelijk: ik heb het nog niet geproefd maar het ziet er best lekker uit. Een tuinbuurvrouw liep langs en dacht dat ik een kas vol raapstelen had gezaaid 😊. Wie weet, misschien oogst ik eens een paar handen vol blaadjes en maak er eens een stamppotje van, het zou best eens lekker kunnen zijn.  

Winterrammenas: deze stond buiten, de plantjes zijn klein gebleven (ongeveer 10 centimeter) en hebben wel wat vorstschade.

De plantjes bedekken de grond redelijk goed en zijn heel gemakkelijk uit de grond te trekken.  

Winterrogge: deze heeft het het minst goed gedaan. Dat kan ook toeval zijn, of aan de kwaliteit van de zaden hebben gelegen, of misschien houdt winterrogge niet zo van kleigrond.

Hoe dan ook; niet alle zaden zijn gekiemd, daardoor was de bodembedekking natuurlijk ook niet optimaal. Ik kan de plantjes wel uit de grond trekken maar het is wel lastiger dan bij de winterrammenas. Maaien of bedekken lijkt me een betere optie (of laten staan en in bloei laten komen, als je het stukje grond niet nodig hebt). 

In het algemeen: je hoeft natuurlijk geen plantjes uit de grond te trekken, er zijn veel meer manieren om groenbemesters te gebruiken (denk aan bedekken, onderwerken, afmaaien, etc.). Ik heb nu van alle soorten even wat plantjes uitgetrokken om eens te kijken hoe makkelijk of moeilijk dat gaat, hoeveel wortels ze eigenlijk maken en wat de beste manier zou kunnen zijn om ze te verwerken. En bedenk dat de hoeveelheid worteltjes die je eruit kunt trekken ook niets zegt over hoe diep ze hebben geworteld. Als voorbeeld: rode bieten zijn heel makkelijk uit de grond te trekken, je hebt er echt geen riek voor nodig, en je houdt na de oogst ook geen grote wortelkluit in je handen. Toch schijnen de allerkleinste haarworteltjes van gezonde rode bieten wel tot 75 centimeter diep in de grond te kunnen groeien om vocht en voeding te zoeken.

De kans is groot dat ik dat bij sommige soorten wel de hele plantjes ga verwijderen (om ze elders als bodembedekking te gebruiken), simpelweg omdat Jan erbij moet kunnen. En omdat ik ze niet wil onderspitten. Want ik wil niet spitten. En ik ga wel een paar kruiwagens verse mest kruien, lang niet zoveel als in eerdere jaren, maar in het vak voor pompoenen en courgettes ga ik wel een ‘kleine hoop’ maken. Mmmm, misschien dan toch in het vak van het Westerwold’s raaigras. Ik ben er nog niet over uit en heb gelukkig nog heel even de tijd om erover te verzinnen. 

Tot zover mijn ervaring met de winterse groenbemesters. Ik ben zelf ook benieuwd hoe het verder gaat en wat ik er dit jaar van ga merken (in voedingstoestand, verbetering van de structuur, vochtvasthoudendheid, etc. Wordt dus vervolgd! 

Tot slot nog 1 foto: die maakte ik binnen. Want op 4 februari heb ik de paprika’s, pepers en aubergines voor dit jaar gezaaid. En nu kijk ik dus elke dag (2, 3, 4 of soms 5 keer per dag 😊), of er al iets kiemt (ik weet het, dat kan niet want ik zaaide 3 dagen geleden). De zaaisels staan in de elektrische propagator, bij ongeveer 27 à 28 graden. Ik hoop ergens in de komende dagen de eerste kiempjes te zien!! Voor alle duidelijkheid (want ik kreeg er al eens eerder vragen over): na het maken van de foto heb ik de zaden uiteraard nog bedekt, met een laagje vermiculiet, en daarna de hele tray in de propagator gezet.