Gember in 2022

Het mooie van moestuinieren is dat je nooit uitgeleerd bent. Elk jaar zijn er weer nieuwe dingen te ontdekken; van nieuwe soorten en andere rassen tot bijzondere omstandigheden en uiteindelijk het ´finetunen´ van een teelt. Ik teel ondertussen zo’n 6 of 7 jaar gember. Waarbij het de eerste keer volledig mislukte. En dit jaar had ik de beste oogst (bij elkaar bijna anderhalf pond schoon gewicht). Alles daar tussenin heb ik ook gehad, van slechts 2 stukjes wortelstok tot best aardig. En nu ik de teelt van gember eindelijk een beetje begin te begrijpen weet ik dat het nog beter kan. Alleen daarom al verheug ik me op 2023 🙂

Ik schreef een paar jaar geleden een teeltpagina over gember, die kun je hier vinden: Gember. En vorig jaar schreef ik al een blog over de start van de gemberteelt, dat is waar ik zelf de meeste moeite mee had/heb: Nieuwe inzichten in de gemberteelt. Ik heb gember op een schoteltje met water laten uitlopen, droog op een warm modem, vochtig in een propagator, in een afgesloten bakje; er zijn zeker flinke verschillen (waarbij het afgesloten bakje met uiensap en een constante warmte – uit het genoemde blog – tot nu toe duidelijk het beste resultaat gaf). Misschien zijn beide pagina’s leuk en handig om te lezen als je zelf gember wilt gaan telen. Want laat ik eerlijk zijn: de teelt van gember is niet perse heel makkelijk. Maar als je in de herfst verse gember kunt oogsten maakt dat het allemaal de moeite waard: zo fris, pittig, sappig, veel sterker dan gember die je in de winkel kunt kopen.

Er is één nadeel van zelf geoogste gember: ze bewaart heel slecht (als je het niet droogt wordt het al binnen 2 tot 3 dagen zacht en slap). De oplossing was tot nu toe invriezen (of dus drogen). Dat eerste gaat heel goed en dan kun je ingevroren plakjes of stukjes na het ontdooien nog prima raspen (of plakjes in thee of stoofgerechten gebruiken en later weer verwijderen). Ik kreeg ook de tip van iemand om gember te schillen en te raspen en die fijne rasp te mengen met wat citroensap en dat in een ijsblokjesvorm in te vriezen zodat je het makkelijk in gerechten kunt gebruiken. Drogen (en daarna al dan niet vermalen tot poeder) gaat ook prima. Maar als ik heel eerlijk ben gaat het wel meer op ‘gewone’ gember uit de winkel lijken, het raakt dat verse, ultrafris-pittige kwijt. Dit jaar bedacht ik dat ik eens wilde proberen om gember in te maken, de oogst was goed genoeg om wat te experimenteren. Maar daarover later meer.

Eerst terug naar de teelt. Vroeg beginnen is heel belangrijk. Misschien zelfs al wel in januari. Want soms duurt het wekenlang voor gember heel voorzichtig uitloopt. En je kunt in een later stadium het best wachten met oppotten tot er groene scheuten/bladeren verschijnen; mijn ervaring is dat bij te vroeg oppotten de gember het soms alsnog begeeft; er moeten genoeg worteltjes en genoeg blad zijn. Vanaf dat moment wordt de teelt makkelijker en in de zomer zijn er zelfs weinig of geen problemen. Uiteraard moet ze genoeg voeding en vocht krijgen om te groeien, en is een goede standplaats belangrijk. De planten stonden hier in een pot in de kas. De teelt in een pot is altijd aan te raden want de volle grond warmt minder snel op, is natter, harder of juist droger: in een pot (met potgrond en wat grof zand of perliet er ter verluchtiging door gemengd) heb je meer controle over de omstandigheden en een pot warmt sneller op (en dus ook de grond en wortels in de pot). En zo heb ik ook wel eens buiten gember geteeld (waarbij de pot uiteraard op het allerwarmste en meest beschutte plekje in de tuin stond).

Dit jaar leerde ik dat er ook verschillende soorten gember bestaan. Ik kreeg afgelopen voorjaar een mailtje van Bonne die me wat rizomen van een rode gember wilde sturen (waarvoor nogmaals mijn hartelijke dank!!). Rode gember is kleiner dan ‘gewone’ gele gember en wordt vaak medicinaal gebruikt omdat het een hogere concentratie gingerol, shogaol en andere gezonde stoffen bevat. Maar ze is ook gewoon lekker hoor (ietsje pittiger en kruidiger van smaak). Googel vooral zelf even op Zingiber officinale var. rubrum voor meer informatie. Ik gaf mijn Surinaamse tuinbuurvrouw een stukje van een verse rizoom en zij vertelde dat ze soms ook op de markt of in een toko ook een gembersoort ziet die kleiner is en veel sterker smaakt. Wie weet, wellicht is dat ook rode gember of weer een andere variant. Ik heb uiteraard gevraagd of, als ze die gember eens tegenkomt, ze een paar stukjes voor me mee wil nemen :-).

Afijn terug naar de teelt. Tip: zet niet teveel gemberstekken/planten in 1 pot. Dat deed ik dit jaar wel, door een gebrek aan potten, potgrond, ruimte in de kas, etc.. Het werd een mooie volle plant (want meerdere stekken op gelijke afstand van elkaar in de pot geplant):

Als ik de stekken over 2 potten had kunnen verdelen was de opbrengst ongetwijfeld groter geweest. Nog een tip, die ik deze week kreeg (waarvoor ook weer mijn dank!): gember houdt blijkbaar van een diepe pot. En daar ben ik ondertussen ook achter. In mijn allereerste gemberteeltjaar koos ik een ondiepe schaal (met het idee dat gember toch in oppervlakkig groeiende rizomen groeit). Die teelt mislukte dan dus ook volledig. Ik maakte deze foto van de wortelkluit nadat ik die deze week uit de pot haalde:

Je ziet dat de planten behoorlijk veel wortels maken die zich onderin ook ophopen: de plant had graag nog wat dieper willen groeien. Oftewel: volgend jaar een diepere pot (en minder stekken per pot of een veel grotere pot).

Dan de oogst: ik hoor wel van mensen dat ze de stengels ook lekker vinden/gebruiken maar zelf vind ik er weinig smaak aan zitten. Hoe verder je van de gemberwortelstok komt, des te groener maar minder gemberachtig wordt de smaak (niet vies hoor, meer fris, groen maar weinig pittige gembersmaak). In het gedeelte net boven de wortelstok (als het nog niet groen maar witroze is) zit wel nog gembersmaak.

Aangezien ik zo min mogelijk weg wilde gooien heb ik die wit/roze stukjes steel, samen met afsnijsels, kopjes en kontjes, etc. samen met 13% zout en een halve eetlepel citroensap gepureerd tot een soort sambal oelek maar dan van gember (op de foto hieronder zie je het als gember ‘oelek’). Natuurlijk behoorlijk zout maar ook heel erg gember, en daardoor een goede vervanger van verse gember in bijvoorbeeld een marinade, roerbak, curry, etc. (en je gebruikt dan verder weinig of geen zout meer in het gerecht).

Ook leuk: ik kwam een inmaakrecept voor ingelegde flinterdunne plakjes gember tegen (zoals je die bij sushi eet). En zelf bedacht ik dat ik dat ook met dikkere plakjes gember zou kunnen doen (zodat ik wat plakjes uit het potje kan halen en in een gerecht mee kan laten stoven). Het sap dat ik overhoud kan ik uiteindelijk in een marinade of dressing of zoiets gebruiken.

En ik gebruikte het recept voor suikersiroop van Christine Ferber om plakjes en stukjes gember in een suikersiroop in te maken (zodat ik het kan gebruiken in bijvoorbeeld thee of een dessert, en als je de stukjes/plakjes lang genoeg kookt kun je die eten als ‘stemgember’). Tot slot had ik teveel suikersiroop die ondertussen door het koken van de verschillende soorten gember een goede gembersmaak had, daar heb ik wat citroensap aan toegevoegd en per potje/flesje 1 steranijs; voor een gember-citroensiroop met steranijs (een klein scheutje is lekker in wat tonic of spa rood maar bijvoorbeeld ook handig in een dessert of bakrecept, in een marinade voor fruitsalade, etc. Ik zal de recepten hopelijk dit weekend nog op de website zetten, de links zal ik hier na het plaatsen van elk recept even vermelden.

• Ingelegde gemberplakjes (zoals sushi-gember)
• Gember ‘oelek’
• Gember in suikersiroop, stemgember en gembersiroop

Bij het oogsten van gember moet je trouwens wel voorzichtig zijn; de wortelstokken breken makkelijk. Door de kluit te dompelen in water kun je beter zien wat je doet en kun je ze met een scherp mes voorzichtig van elkaar scheiden. En zo had ik af en toe een los stukje gember zoals deze:

Ik heb het nog nooit eerder geprobeerd maar het lijkt me dat zo’n stukje wortelstok/rizoom samen met wat worteltjes en groene steel (die ik tot op 1/3e terug knipte) toch mooi stekmateriaal is. Ik heb in totaal 5 van dit soort stukjes gember in afzonderlijke potjes opgepot. En zo staan ze nu afzonderlijk in 17-centimeter potten op een slaapkamer in het raamkozijn. De blaadjes worden bruin en dor maar dat zal zijn omdat de stekken vanuit de stengel opnieuw uit moeten gaan lopen. Ik ben benieuwd of het gaat lukken! Als dat zo is ben ik dus extra vroeg begonnen, hebben de stekken een voorsprong doordat ze al worteltjes hebben en hoop ik op een nog betere opbrengst in 2023. Ach, eerst zullen ze uit moeten lopen en moeten ze de winter in huis zien te overleven, ik heb het er nu al druk mee :-).

Tot slot nog 1 foto, van een stukje tuin, zowaar zonder al te veel onkruid :-). Je ziet op de voorgrond de al maandenlang bloeiende Salvia Strawberry Lake met links erachter Amaranthus Mira. Rechts zie je op de achtergrond een vak met groenbemester (Westerwold’s Raaigras) en daarachter palmkool.