30 jaar courgettes

Ik ben ondertussen oud genoeg om nog te weten wanneer ik voor de allereerste keer kennis maakte met deze groente. Het is bijna 30 jaar geleden en ik had ze nog nooit gezien (ze waren in ieder geval niet in het kleine dorp waar ik opgroeide in de supermarkt te koop). Je kunt het je nu niet meer voorstellen! Ik zag ze voor het eerst in de tuin van een volkstuinlid van Spaanse komaf. Hij vertelde er graag over. En ik kreeg ook gelijk een plant uit zijn tuin. Na het verplanten ging de courgetteplant al snel dood; les 1 was dat een bijna volwassen plant niet of nauwelijks te verplanten is. Gelukkig kreeg ik vervolgens een zaailing in een potje; dat ging beter!

Les 2 was dat een courgetteplant van een luchtige grond met veel voeding en vocht houdt. De Spaanse buurman vertelde me dat al, en ik deed hem maar gewoon na in de teelt en plantte de courgetteplant in een flinke hoop compost en gaf ook nog wat voeding (na 30 jaar ben ik vergeten wat, maar het zou best nog eens 12-10-18 kunnen zijn geweest, een kunstmest die toen heel makkelijk verkrijgbaar was). Ondertussen hebben we het iets gefinetuned en planten we de courgetteplanten op een heuvel van paardenmest met veel stro erin, in een gat dat we vullen met potgrond. En dan is verdere voeding niet meer nodig. Ik schreef er vorig jaar al eens een blog over, met voor- en nadelen en foto’s ter verduidelijking: Courgettes en pompoenen in de mest

Les 3 was dat een courgetteplant in de juiste omstandigheden heel groot kan worden: ik kwam erachter dat 1 plant gemakkelijk 1 vierkante meter ruimte inneemt (en ook nog wel zo’n 75 centimeter hoog kan worden, of zelfs ruim een meter als je haar opbindt).

Ik leerde nog veel meer lessen in de daaropvolgende 30 jaar. In het begin zette ik 1 plant per jaar. Dat was voor ons genoeg want ik wist toch niet zo goed wat ik er mee kon maken; we aten nog steeds vooral aardappelen, vlees en groenten en daar paste courgette niet zo in. Zoetzuur ervan, dat vond ik wel heel lekker, weet ik nog wel. Maar ik ging haar pas ontdekken toen ik vaker pasta maakte, en rijst, roerbak, soep en couscous. Ja, daar voelde ze zich duidelijk meer in thuis. In het begin oogstte ik haar ook te groot, pas later proefde ik dat ze veel lekkerder is als ze nog zo jong is dat de bloem er pas net vanaf valt.

In het begin was er alleen nog de donkere langwerpige courgette met de naam Black Beauty, in de loop van de jaren kwamen er steeds meer rassen; in lichtgroen, rond, gestreept, geel, etc., en leerde ik ook dat daar wat verschillen in zaten (vooral in structuur van de courgette, opbrengst van de plant, etc.).

Mmm…. wat leerde ik nog meer over courgettes…… oh ja, dat ze ook in een kas geteeld kan worden maar dat de planten daarin enorm groot worden. Ik zag dat jaren geleden al eens bij tuinburen (met bladeren van wel ruim 75 centimeter centimeter groot). Vorig jaar had ik in de zomer plaats genoeg in de kas doordat daar tomaten- en paprikaplanten waren gesneuveld en plantte ik in juli zelf eens een courgetteplant (van het ras Limone) in de kas. In september was dit het resultaat; de plant was enorm en groeide tot 3 meter hoog, tegen het dak van de kas:

De plant kreeg trouwens ook al snel last van meeldauw, ongetwijfeld omdat het in een kas vaak warm is met een hoge luchtvochtigheid.

Ik leerde bij een bezoek aan villa Augustus dat het ook handig is om een courgetteplant op te binden; ze neemt zo wat minder ruimte in beslag, de courgettes liggen niet maar hangen (droger), de bloemen zijn goed te bezoeken door bestuivers, makkelijker water geven en makkelijk te oogsten. Zo ging ik het voortaan ook doen! En het werkte!

Twee jaar later merkte ik dat het opbinden niet vergeten moet worden: 2 weken overslaan zorgt ervoor dat de stam al zo lang wordt dat ze lastig weer op te binden is zonder te knakken/breken. Ook dit jaar ben ik weer te laat, de planten beginnen al aardig te kruipen (niet zo erg als een pompoen hoor) en ik laat ze nu maar liggen.

Nog een les die ik leerde: eigenlijk zouden we wel genoeg hebben aan 2 courgetteplanten: die geven ruim voldoende opbrengst voor ons samen. Toch, courgetteplanten lijken heel groot en sterk maar zijn ook gevoelig; bijvoorbeeld voor meeldauw. En soms wil ze gewoon niet groeien, of begeeft een plant het (door mol, woelratten, of gewoon pech). Ik zet daarom liever 4 planten dan 2, voor het geval er 2 sneuvelen. Of 5 planten want er blijkt altijd nog net een plant op de hoek te passen. En als die 2 dan vervolgens niet sneuvelen zitten we dus met een serieus courgette-overschot :-).

En we moeten blijven oogsten: niet oogsten zorgt voor XXL-courgettes die niet lekker en niet te tillen zijn. Dan gaat de plant zaden maken en steekt ze daar al haar energie in en stopt nagenoeg met het produceren van nieuwe bloemen en vruchten.

Men zegt over te grote courgettes wel eens: “Dan kun je er nog soep van maken”. En soms worden ze gebruikt voor de inmaak van zoetzuur, chutney of jam. Eigenlijk is dat wel zonde: ik wil juist heerlijke jonge courgettes gebruiken want van over-de-datum-courgettes wordt inmaak niet lekkerder (nou ja, chutney gaat nog wel, omdat daar heel veel smaakmakers in worden gebruikt). Zoetzuur maak ik liever van net zo jonge courgettes als die ik gebruik voor een salade of pasta want ze zijn dan gewoon lekkerder. Oftewel: ik pluk ze gewoon altijd jong, ook voor de soep of inmaak. Als er toch één iets te groot is geworden is het prima voer voor de slakken. Of ik leg ze bij de ingang van het tuincomplex, er is altijd wel iemand die ze meeneemt.

Bij zo’n overschot is het handig om te bedenken wat er dan mee te doen. We eten ze natuurlijk het liefst vers. Zoals in deze salade van gegrilde courgettes van Ottolenghi, of deze courgette-kruidentaart of deze courgette-tabouleh met kikkererwten van Mari Maris (het recept plaatste ik deze week op de website):

En ik rasp ze en vries ze in porties in: voor in soepen en sauzen; het is gezond en het vult/bindt op een natuurlijke manier. Ik snijd ze ook in kleine blokje en vries die in porties in: voor in soepen, pastasauzen, stoofschotels, etc. En ik maak ze in, zoals bijvoorbeeld in deze Engelse piccalilly, of Italiaanse Sott’Olio, of Pittig zoetzuur van courgettes of dit zoetzuur dat ik gisteren maakte:

En verder eten we ze natuurlijk zo veel en vaak mogelijk vers. Dat is wel eens lastig, omdat de uitgeputte en vaak door meeldauw aangetaste planten het meestal eind augustus/begin september langzaam begeven. Per toeval zaaide jaren geleden eens eind juni nog eens een paar courgettezaden (het zal wel iets te maken hebben gehad met een misoogst of een overschot aan zaden waarvan de kiemkracht zou verlopen). Die planten groeiden pas in juli en de oogst begon in augustus. En omdat die planten nog jong en sterk waren kon ik er tot oktober van oogsten. Uiteraard is het weer daarin heel belangrijk maar het is iets dat ik sindsdien elk jaar doe. De kans is groot dat ik van de planten die ik nu zaai nog kan oogsten op het moment dat de planten die ik in april/mei zaaide het al hebben begeven.

Tot zover een kleine opsomming van wat ik in de afgelopen 3 decennia over courgettes leerde :-). Zoals altijd tot slot nog een foto van een bloem, dit keer van Zinnia elegans Benary’s Giant Salmon Rose. Ze begint nu net te bloeien, de bloemen zijn zeker nog niet ‘Giant’ maar binnen enkele weken worden de bloemen steeds groter en ook steeds meer gevuld. Gelukkig vernadert de kleur niet want die vind ik prachtig zoals ze nu is!